Сям'я айцішнікаў падалася на дазвол на жыхарства ў Польшчы: беларусу далі, расійцы — не. «Пагроза бяспецы»

Канал пра польскае ІТ для экспатаў @dzikpic расказвае, што адбываецца і ці закранула гэта беларусаў.

Пасля пачатку маштабнага расійскага ўварвання ва Украіну 24 лютага Еўропа дыскутуе пра «бан» расійцаў — праз забарону на выдачу дазволу на жыхарства і проста шэнгена. Некаторыя краіны праз коску згадваюць беларусаў. 

Польшча не заяўляла пра спыненне выдачы дазволаў на жыхарства расійцам, як, напрыклад, Латвія ці Эстонія. Але ўлетку грамадзянам РФ пачалі адмаўляць у дазволах на жыхарства і працу з прычыны «пагрозы бяспецы дзяржавы». 

Сям’я айцішнікаў — беларус і расійка: «Мы моцна дэматываваныя»

Іван (імя змененае на просьбу суразмоўцы) — грамадзянін Беларусі, яго жонка Марына (імя змененае) — расійка з беларускім дазволам на жыхарства. 

«У 2018-м жонка пераехала да мяне ў Мінск, а ў 2019-м мы пабраліся, Марына атрымала дазвол на жыхарства, і мы жылі разам у Беларусі», — тлумачыць Іван.

Пасля падзей 2020 года пары прыйшлося з’ехаць.

«Мы затрыманыя не былі, але былі сітуацыі, што ледзь-ледзь. Адпаведна, дакументаў, якія б пацвярджалі рэпрэсіі, у нас няма. Таксама тут у Польшчы мы хадзілі на антываенныя мітынгі і ахвяравалі грошы на дапамогу ўцекачам», — расказвае Іван.

У выніку сям’я вырашыла перабрацца ў Польшчу. На гэтую краіну ўпаў выбар праз блізкую мову, культуру і «адносна лёгкую форму легалізацыі, як мне тады здавалася». 

«Я праграміст, жонка займаецца камп’ютарнай графікай. У Польшчы адкрыў ІП і працую з тым жа кліентам, што і ў Беларусі. Пры неабходнасці, не думаю, што ў мяне б узніклі складанасці з пошукам працы тут», — тлумачыць наш герой. 

Муж і жонка прыехалі па візе PBH увесну 2021 года, ніякіх пытанняў да жонкі праз яе пашпарт тады не было. А ў сакавіку гэтага года яны падаліся на дазвол на жыхарства, прычым Марына падавалася па ўз’яднанні сям'і. У выніку Іван атрымаў карту, а дзяўчына — не.

«Цяпер яна знаходзіцца ў Гданьску па штампе аб падачы на дазвол на жыхарства, пакуль апеляцыя ў працэсе, то можна легальна знаходзіцца, таксама пакуль што дзейнічае падоўжаная віза ў сувязі са статусам пагрозы эпідэміі. Вось такая ты, бач, пагроза, можаш у прынцыпе знаходзіцца ў краіне, але дазвол на жыхарства табе не дамо», — адзначае Іван. 

Цяпер яны падалі апеляцыю, і пару тыдняў таму атрымалі смс з Варшавы, што яе прынялі да разгляду. Гэта значыць, што першая інстанцыя ў Гданьску адмовіла ў апеляцыі і перадала яе далей. 

«Юрысты і людзі, знаёмыя з такімі адмовамі ў мінулым, кажуць, што 99% у другой інстанцыі будзе адмова таксама. Чагосьці можна дамагчыся ў судзе, але судовы працэс — гэта не падстава знаходзіцца ў краіне, а такія суды могуць доўжыцца гадамі. Ёсць выпадак, дзе чалавек судзіцца 9 гадоў. То-бок хутчэй за ўсё ў суд не пойдзем».

Што рабіць далей? Іван кажа, што яны разглядаюць вяртанне ў Беларусь. 

Што адбываецца

У жніўні навіны аб адмовах расійцам, у тым ліку айцішнікам з PBH, прыходзяць з Паморскага ваяводства, частка якога, уключна з папулярнымі Гданьскам, Гдыняй, Сопатам — у памежнай зоне. На мапе міграцыйнай службы Польшчы бачна, што колькасць адмоў у гэтым ваяводстве да канца года можа вырасці больш як на парадак. Параўнаем няпоўны 2022-і з 2021-м (у дужках) годам: 107 адмоў супраць 16-ці.

У агульнай суме адмоў ужо больш, чым за ўвесь 2021-ы, і ў некаторых іншых ваяводствах іх колькасць таксама рэзка расце. Пры гэтым пра адмову з матывіроўкай «пагроза» ў іншых рэгіёнах Польшчы пакуль невядома. Магчыма, гэтыя кейсы не сталі публічнымі або ваяводствы выкарыстоўваюць іншыя абгрунтаванні.

Пры гэтым расійскія ІТ-спецыялісты па-ранейшаму могуць атрымліваць візу PBH і прыязджаць у Польшчу з краін-удзельніц праграмы. Паводле звестак МЗС, колькасць віз, выдадзеных у 2022 расійцам, павялічылася на 60% да амаль 1,6 тысяч.

Адмова ў дазволе на жыхарства для такіх ІТ-спецыялістаў на падставе «пагрозы бяспецы дзяржавы», магчыма, цягне за сабой «бан» у ЕС. Пакуль гэта гіпотэза, якую выказваюць юрысты.

Колькасць адмоў беларусам на гэты момант прыкладна на ўзроўні 2021-га. Ад агульнай сумы заяў (35+ тысяч супраць 32+ тысяч за ўвесь 2021-ы) — каля 5%.

Як адмаўляюць праз «пагрозу бяспецы дзяржавы»

Паводле звестак канала «Мы не пагроза для Польшчы», часта адбываецца так: праз пэўны час пасля падачы на дазвол на жыхарства спецыяліст атрымлівае ліст ад ABW (Агенцтва ўнутранай бяспекі. — Заўв. dev.by) пра тое, што частка дакументаў па яго справе атрымала пазнаку «засакрэчана». За гэтым можа ісці адмова ў выдачы дазволу на жыхарства.

Паводле слоў спецыялістаў, якія атрымалі такія адмовы, адмова ў дазволе на жыхарства з меркаванняў нацбяспекі — верагодна, «чырвоны сцяг для іншых дзяржаў». Пераезд у іншую еўрапейскую краіну можа стаць немагчымым праз уключэнне ў SIS. Пра гэта яны даведаліся на кансультацыях з юрыстамі, аднак пакуль ніхто не правяраў на практыцы.

Таццяне Пацелавай 23 гады, яна працуе продакт-менеджарам у буйной міжнароднай кампаніі. У Гданьск прыехала 27 лютага 2022 года, адразу пасля пачатку вайны. Свой пераезд у Польшчу Таццяна пачала планаваць з восені 2021 года. Тады Таццяна даведалася, што яна прайшла выпрабавальны тэрмін у міжнароднай кампаніі з офісам у Гданьску, дзе працуе і дагэтуль. Дзяўчына вырашыла пераязджаць спакойна і без спешкі. Так атрымалася, што мяжу з Эстоніяй яна перасекла 26 лютага. 

Дзяўчына ні разу не была ў Польшчы да пераезду, але ўвосень 2018 года ўбачыла на YouTube відэа рускамоўнай блогеркі пра жыццё ў Польшчы.

Таццяна кажа, што ніколі не сутыкалася з бытавымі праявамі дыскрымінацыі ў Польшчы. 

Кампанія, дзе працуе Таццяна, дапамагла ёй падацца на дазвол на жыхарства ў Польшчы. Паводле яе ўспамінаў, паход ва ўжонд прайшоў выдатна, дакументы ў дзяўчыны прымала мілая жанчына, якой яна спадабалася, і ўсе дакументы ў Таццяны прынялі. Зрэшты, 11 жніўня яна атрымала ліст ад ABW (Агенцтва ўнутранай бяспекі — Заўв. dev.by) пра тое, што частка дакументаў па яе справе атрымала пазнаку «засакрэчана».

«Досвед іншых паказвае, што неўзабаве мне адмовяць у дазволе на жыхарства. І я нават не змагу азнаёміцца з гэтымі „засакрэчанымі“ дакументамі і апеляваць да іх. Праблема ў тым, што пасля адмовы па нацбяспецы я атрымаю бан па ўсёй зоне Шэнгена. Таксама адмова ў дазволе на жыхарства з меркаванняў нацбяспекі — гэта чырвоны сцяг для іншых дзяржаў».

Зараз Таццяна прызнаецца, што не ведае, што ёй рабіць. Атрымаць статус уцекача ў Польшчы расійцам практычна немагчыма. «Я не магу даказаць, што мне штосьці канкрэтна пагражае ў Расіі, бо крымінальнай справы няма».

Яна разглядала Грузію як адзін з самых папулярных кірункаў для міграцыі расійцаў, але прызнаецца, што «заўважае, як мясцовыя незадаволеныя такой плынню людзей». «Я гэта разумею і паважаю». Сваё жыццё ў Арменіі або Сербіі яна таксама ўяўляе слаба. «Гэтыя краіны блізкія да Расіі сваёй пазіцыяй. Я не думаю, што магу там выказваць сваю пазіцыю і быць свабоднай у сваіх поглядах», — кажа Таццяна.

Віктар Варламаў прызнаецца, што пасля 2014 года зразумеў, што з Расіяй яму не па дарозе.

Аказалася, што дзед жонкі Віктара быў палякам і яна магла атрымаць «карту паляка». У сувязі з гэтым сям’я вырашыла пераязджаць у Польшчу. Мужчына знайшоў працу ў Гданьску як распрацоўшчык, і ў лютым 2016 года яны прыехалі ў Труймяста.

Неўзабаве пасля пераезду яго жонка атрымала карту паляка, ПМЖ і грамадзянства.

Віктар жа атрымаў КЧП па ўз’яднанні сям'і, а цяпер падаў дакументы на карту рэзідэнта ЕС (пастаянны дазвол на жыхарства пасля 5 гадоў пражывання ў Польшчы). Пасля гэтага яму прыйшоў ліст ад ABW пра «пагрозу нацыянальнай бяспецы Польшчы».

Яшчэ пасля пачатку вайны Віктар разам з жонкай вырашыў з’ехаць з Польшчы ў Іспанію.

«З аднаго боку, я і для палякаў „пагроза“, і ў Расіі мне таксама небяспечна знаходзіцца праз антываенную пазіцыю. 31 жніўня ляцім у Іспанію, мой дазвол на жыхарства будзе дзейнічаць яшчэ год. А там паглядзім. У жонкі ўсё ж такі грамадзянства ЕС, то-бок і я, і мая дачка павінныя мець магчымасць легалізавацца». 

Віктар будзе працягваць супрацоўніцтва са сваёй польскай кампаніяй.