Нашто затрымалі Дурава: адказваем на галоўныя пытанні

Што адбылося?

Заснавальнік Telegram Павел Дураў прыляцеў у Парыж на прыватным джэце ўвечары 24 жніўня. Ля трапа самалёта яго затрымалі супрацоўнікі паветрана-транспартнай жандармерыі. Паводле звестак СМІ, з ім таксама знаходзіліся неназваная жанчына і целаахоўнік. Спадарожніцай Дурава, як мяркуецца, была бізнэс-коўч Юлія Вавілава. Раней Дураў быў уключаны ў спіс асоб у вышуку (Fichier des Personnes Recherchées, FPR). Бізнэсоўца змясцілі пад варту.

Тэлеканал RF1 паведамляе, што ордар на затрыманне выдала судовая паліцыя Францыі на падставе «папярэдняга расследавання». Французскія ўлады нібыта абвінавачваюць Дурава ў саўдзеле ў гандлі наркотыкамі, злачынствах супраць дзяцей і махлярстве праз адсутнасць мадэрацыі ў Telegram.

Як Дураў апынуўся ў Францыі?

Прадпрымальнік прыляцеў у Парыж з Баку. Азербайджан — канчатковы пункт ягонага ваяжу па постсавецкіх краінах. Перад гэтым Дураў наведаў Кыргызстан, Казахстан і Узбекістан. У некалькіх расійскіх тэлеграм-каналах з’явілася інфармацыя, што бізнэсовец прыляцеў у Баку дзеля сустрэчы з Уладзімірам Пуціным, які знаходзіўся ў Азербайджане з дзяржаўным візітам. Крыніца The Bell, блізкая да Дурава, абвергла гэтую здагадку.

Паводле непацверджаных звестак, у 2021 годзе Дураў атрымаў французскае грамадзянства. Міграцыйнае заканадаўства краіны дазваляе даваць грамадзянства замежнаму грамадзяніну «ў інтарэсах краіны» без аніякіх дадатковых патрабаванняў. Звычайна такім правам карыстаюцца дзеячы культуры або бізнэсоўцы. Верагодна, Дураў атрымаў французскі пашпарт такім жа парадкам.

Апошнімі гадамі прадпрымальнік жыў у ААЭ. «Агенцтва» сцвярджае, што ў Дурава дагэтуль ёсць дзейны расійскі пашпарт, а таксама грамадзянства Сэнт-Кітс і Нэвіс. Паводле слоў ананімнай крыніцы, Дураў ведаў, што ён у Францыі «персона нон грата», таму мала падарожнічаў па Еўропе і ў цэлым пазбягаў дзяржаў, дзе праца Telegram прыцягвае ўвагу сілавікоў. Дагэтуль невядома, навошта бізнэсовец прыляцеў у Парыж, калі яму пагражала затрыманне. Le Figaro паведамляе, што ён не сумняваўся ў сваёй бяспецы.

Што кажуць пра затрыманне?

Праз некалькі гадзін пасля публікацыі навіны пра затрыманне за Дурава заступіўся Ілан Маск. Ён напісаў у X: «Паглядзіце на гэтую рэкламу Першай папраўкі. Яна вельмі пераканаўчая. Прывяду свой пункт гледжання: на двары 2030 год, у Еўропе вас караюць смерцю за тое, што вы лайкнули мем. #FreePavel». Таксама за вызваленне Дурава выказаліся заснавальнік Megaupload Кім Датком, заснавальнік кампаніі Y Combinator Пол Грэм. А заснавальнік папулярнай сацсеткі Rumble Крыс Паўлоўскі вырашыў у тэрміновым парадку пакінуць Еўропу пасля затрымання Дурава.

Сітуацыю пракаментаваў Эдвард Сноўдэн: «Затрыманне Дурава — гэта замах на асноўныя правы чалавека, на свабоду слова і аб’яднанняў. Я здзіўлены і глыбока засмучаны тым, што Макрон апусціўся да ўзроўню захопу закладнікаў у якасці сродку атрымання доступу да прыватных камунікацый. Гэта прыніжае не толькі Францыю, але і ўвесь свет».

Каманда Telegram заявіла, што кампанія выконвае еўрапейскія законы, а мадэрацыя на платформе знаходзіцца «на ўзроўні індустрыяльных стандартаў» і пастаянна паляпшаецца. У заяве падкрэсліваецца, што Дураву «няма чаго хаваць» і «абсурдна лічыць, што платформа або яе ўладальнік адказныя за парушэнні на гэтай платформе».

Нашто гэта трэба Францыі?

Эксперты мяркуюць, што хуткі арышт Дурава — справа хутчэй палітычная. Французскія ўлады могуць выкарыстоўваць арышт Дурава для ціску на іншыя краіны Еўропы, каб тыя больш актыўна змагаліся з зашыфраванымі месенджарамі. Затрыманне бізнэсоўца — экстраардынарны крок: раней еўрапейскія краіны абмяжоўваліся расследаваннямі і штрафамі ў дачыненні да тэхналагічных кампаній і не выстаўлялі абвінавачванняў уладальнікам або кіраўніцтву.

Абвінавачванні французскіх уладаў могуць супярэчыць нядаўна прынятаму закону «Пра лічбавыя паслугі». Новыя правілы абвяшчаюць, што аператар сацыяльнай сеткі або інтэрнэт-платформы адказны за любы кантэнт, які размешчаны на ёй. Аднак закон прадугледжвае адказнасць толькі юрыдычных, але не фізічных асоб, і ў якасці пакарання прадугледжвае штраф, а не турэмны тэрмін.

А што ў іншых краінах?

Максімальныя санкцыі для платформы, якія прадугледжвае еўрапейскае заканадаўства, — гэта яе блакаванне. Такія прэцэдэнты ўжо былі: у 2018 годзе платформу заблакавалі ў Расіі, аднак пазней блакаванне было знятае. Ад 2015 года Telegram заблакаваны ў Кітаі, ад 2018 года — у Іране. У 2019 годзе суд у Індыі разглядаў пытанне блакавання, платформа пад пагрозай санкцый выдала ўладам звесткі некалькіх дзясяткаў карыстальнікаў.

У 2020 годзе Германія заявіла, што «ўзяла пад кантроль» дзевяць чат-груп, якія распаўсюджвалі наркотыкі праз Telegram. У 2022 годзе пад ціскам нямецкіх уладаў платформа ўпершыню заблакавала за распаўсюд недакладнай інфармацыі 64 акаўнты, якія належалі кавід-дысідэнтам, аўтарам тэорый змовы і ультраправым экстрэмістам.

Наколькі Telegram бяспечны?

Мяркуючы з усяго, у французскіх уладаў дзве прэтэнзіі да кіраўніцтва месенджара — гэта адсутнасць эфектыўнай мадэрацыі і адмова ад супрацоўніцтва са спецслужбамі. Даныя карыстальнікаў Telegram, як і перапіскі, захоўваюцца на серверах кампаніі незалежна ад таго, ці застаюцца яны на прыладах карыстальнікаў. Платформа выкарыстоўвае скразное шыфраванне: гібрыд сіметрычнага і асіметрычнага шыфравання. Першы спосаб мае на ўвазе выкарыстанне аднолькавага ключа для адпраўніка і атрымальніка. Другі — выкарыстанне двух ключоў: адкрытага, які патрэбны для шыфравання, і закрытага — для расшыфроўкі.

Бяспека перапіскі гарантуецца толькі ў «сакрэтных» чатах месенджара. Спецслужбы зацікаўленыя ў атрыманні інструмента для доступу да засакрэчаных чатаў — так званых ключоў шыфравання. Пры перадачы ключоў шыфравання трэцім асобам яны атрымліваюць магчымасць звяртацца да даных, якія захоўваюцца на серверы. Адмова перадаць ключы шыфравання ФСБ была адной з прычын эміграцыі Дурава з Расіі. Пазней бізнэсовец неаднаразова падкрэсліваў, што кампанія катэгарычна адмаўляецца супрацоўнічаць са спецслужбамі.

Іншае пытанне — мадэрацыя. У інтэрв’ю Такеру Карлсану Дураў заявіў, што фактычна ў яго кампаніі працуе ўсяго толькі некалькі дзясяткаў супрацоўнікаў. Аўдыторыя месенджара пры гэтым неўзабаве дасягне 1 мільярда чалавек. Мадэраваць такі аб’ём інфармацыі сіламі некалькіх работнікаў немагчыма — і платформа даўно вядомая тым, што рэдка блакуе забаронены кантэнт. Гэтым карыстаюцца гандляры зброяй, наркотыкамі, тэрарысты. Хоць аналітыкі выявілі ў кодзе Telegram, які часткова адкрыты, што плануецца стварыць новы тып акаўнта для мадэравання кантэнту.

Дурава будуць судзіць?

Праваахоўныя органы працягнулі тэрмін часовага ўтрымання пад вартай Дурава яшчэ на 48 гадзін. Паводле французскіх законаў, папярэдняе затрыманне магчымае да 96 гадзін. Тэарэтычна ў асабліва цяжкіх выпадках (гандаль наркотыкамі, тэрарызм) утрыманне пад вартай можа быць даведзена да 120 або 144 гадзін. Затым суд іпе вырашыць, ці вызваліць фігуранта, ці выставіць яму абвінавачванні і, пры неабходнасці, пакінуць пад вартай.

Пасля гэтага, нават пасля прыняцця судом рашэння аб вызваленні, яшчэ да 20 гадзін утрымання ў памяшканні крымінальнай паліцыі могуць быць дададзеныя пры неабходнасці дастаўкі затрыманага ў суд. Пракуратура Парыжа, у падпарадкаванні якой знаходзіцца справа бізнэсоўца, збіраецца выпусціць заяву для прэсы. Сукупна па ўсіх абвінавачваннях, якія фігуруюць у прэсе, Дураў можа атрымаць да 20 гадоў турмы.

Дураву працягнулі тэрмін затрымання. Telegram выпусціў заяву

Па тэме

Дураву працягнулі тэрмін затрымання. Telegram выпусціў заяву

Дуров задержан во Франции. Его могут обвинить в терроризме, отмывании денег и ещё многих преступлениях

По теме

Дуров задержан во Франции. Его могут обвинить в терроризме, отмывании денег и ещё многих преступлениях

Дуров и Путин могли встретиться в Баку. Якобы Путин отказался

По теме

Дуров и Путин могли встретиться в Баку. Якобы Путин отказался