Янчэўскі сыходзіць з дзяржслужбы. Чым запомніцца эпоха, якая сышла з ім

Эпоха Усевалада Янчэўскага на пасадзе кіраўніка ПВТ сышла ў гісторыю. Парк узначаліў выхадзец з КДБ Аляксандр Базанаў, а Янчэўскі, паводле нашай інфармацыі, хутчэй за ўсё сышоў з дзяржслужбы.

devby.io згадаў галоўнае пра Янчэўскага і ПВТ за шэсць бурных гадоў.

Дэкрэт аб ПВТ 2.0

У сакавіку 2017 года Янчэўскі ўзначальвае ПВТ, у красавіку Лукашэнка ставіць задачу падрыхтаваць праект новага дэкрэта аб дзейнасці ПВТ, у снежні дэкрэт № 18 падпісаны. У ім — вялікая лібералізацыя:

• увайсці ў ПВТ цяпер прасцей: відаў дзейнасці, якія даюць права на рэзідэнцтва, аж 37. Прадуктавікі таксама велкам;
• ільготы — большыя і даўжэйшыя, да 2049 года (2020-2021: hold my beer! — Заўв.);
• скасаванне субсідыярнай адказнасці рэзідэнтаў;
• «прававы эксперымент» з увядзеннем інстытутаў англійскага права;
• зялёнае святло для крыптавалют.

Як следства — бурны рост колькасці рэзідэнтаў

Вось параўнайце: за адзінаццаць гадоў, ад 2006 да 2016, у ПВТ увайшла 191 новая кампанія.

За наступныя пяць гадоў, ад 2017 да 2021, — 1000+ новых кампаній. У пяць разоў больш. 

Нават у 2023 годзе ПВТ насуперак усяму ўтрымлівае магічны лік 1000+ усіх рэзідэнтаў.

І гучныя ўгоды ў беларускай юрысдыкцыі

У жніўні 2017 Google купляе беларускі стартап AIMatter Гурскага і Мельнічка. Паводле слоў Юрыя Мельнічка, гэта першы выпадак, калі сусветная ІТ-карпарацыя цалкам набывае кампанію з Беларусі, а не інтэлектуальную ўласнасць або афіляваную кампанію ў іншай юрысдыкцыі. Фаўндары звязваюць гэта з апдэйтамі ў заканадаўстве.

Каб угоды ў беларускай юрысдыкцыі сталі агульным трэндам/месцам, аднаго толькі Дэкрэта № 8 было відавочна недастаткова, краіне патрабаваліся б значна маштабнейшыя перамены. Але спроба была добрай.

Кіраўнік ПВТ — без гальштука і наогул «свой хлопец»

Здаецца, у гэтыя шэсць гадоў Янчэўскі развівае не толькі ІТ-галіну, але і імідж па-айцішнаму нефармальнага кіраўніка інавацыйнага парка — нетыпова для беларускага «функцыянера».

Ён ходзіць без гальштука, бярэ ўдзел у адкрыцці офісаў кампаній і наогул стварае вобраз «свайго хлопца» ў ІТ. «Калі трэба нешта палепшыць — заўсёды кажыце», — звяртаецца ён да рэзідэнтаў.

Янчэўскі актыўна цікавіцца патрэбамі міжнародных кампаній (так, што заснавальнікі яго публічна хваляць) і асабіста разрульвае ў алармавых сітуацыях. Вось, напрыклад, гісторыя з далёкага 2019 года, як CEO Mapbox Эрыка Гундэрсена не пускалі ў Мінск на канферэнцыю, а дырэктар ПВТ вырашыў пытанне.

Пры Янчэўскім з айцішнікамі ўпершыню раяцца перад прыняццем рашэнняў — нават клічуць на нарады (сёння большасць удзельнікаў не ў краіне). Нават у апакаліптычным 2022-м у рэзідэнтаў усё яшчэ пытаюцца, чаго б ім хацелася, і рыхтуюць праект дакумента з адтэрміноўкамі ад прызыву, мараторыем на крымінальныя справы і падобнымі прывілеямі Новага часу. Праўда, увасобіць у жыццё гэтыя ахоўныя меры, мяркуючы з усяго, ужо не ўдаецца. Але мы забягаем наперад.

«Парк высокіх тэхналогій — фантастычнае месца. Прыехаўшы сюды, я адразу адчула сябе ў Крэмніевай даліне», — кажа аперацыйны дырэктар General Electric Джанін Узел падчас візіту вясной 2018 года.

Рост ПВТ заканамерна спрычыніўся да рэкордаў

— Экспарт. За адзінаццаць гадоў, ад 2006 да 2016, выручка рэзідэнтаў ПВТ ад вонкавага гандлю склала $3,5 млрд.

За шэсць гадоў, у 2017-2022, экспарт склаў $13+ млрд. Рост — у 3,7 разу.

Пры гэтым гістарычны рэкорд — $3,2 млрд — прыйшоўся на 2021 год, калі, здавалася, у краіне ўсё ўжо дрэнна.

— Падатковыя адлічэнні.  Рэкорд па падатках прыйшоўся ўвогуле на 2022 год — рэзідэнты ПВТ тады заплацілі ў бюджэт 750 млн BYN. У параўнанні з 2019 годам рост — у 2,5 разы (адбілася абнуленне льготы на падаходны падатак, рэлакейт-бонусы, скачок курса і г. д.). Але вынік, здаецца, вывеў галіну на плато. 

Увогуле ўсё выдатна. ІТ-сектар — асноўны драйвер росту эканомікі

Развіццё ІТ адбілася і на беларускай эканоміцы. У 2019–2021 галіна стала адным з галоўных драйвераў эканомікі РБ. У 2020 годзе яна прытармазіла падзенне ВУП.

Нават дзяржсакратар ЗША хваліць ПВТ

Дзяржсакратар ЗША Майкл Пампеа наведаў ПВТ на пачатку 2020 года. І таксама пакінуў хвалебны водгук — у твітары.

Да «рэальнага пачатку» 2020-га заставалася месяцы тры.

І вось наступіў 2020-ы. Нешта пайшло не так

Сілавікі ў офісах ІТ-кампаній, знікненне сцягоў рэзідэнтаў каля офіса ПВТ, папраўкі ў падатковыя льготы. Усе памятаюць, як гэта было. Ад пачатку 2021-га падаходны падатак для айцішнікаў «часова» зноў 13% замест 9%. Стаўку адлічэнняў у фонд ПВТ для кампаній у 2022-м і зусім падвоілі (праўда, ужо вярнулі на месца).

Кампаніі цалкам і айцішнікі паасобку сталі адкачоўваць на захад. Але назапашаная за гады дзеяння дэкрэта маса яшчэ доўга трымала паказчыкі ПВТ у тонусе.

Па прамых і ўскосных прыкметах было відаць, што ў кулуарах ідзе экзістэнцыйная барацьба Парка за сябе. Янчэўскаму, верагодна, удалося знівеляваць гатоўнасць уладаў ахвяраваць гэтым драйверам эканомікі — і драйверам незалежнага сярэдняга класа, які толькі што меў намер разрабаваць піраміду Маслаў цалкам, не задавальняючыся ніжняй прыступкай. Хадзілі чуткі пра ліквідацыю ПВТ або як мінімум галоўнай ільготы — па ФСАН. Рэкордны з пункта гледжання тэрмінаў досвед выжывання Янчэўскага ў дзяржсістэме, падобна, у гэты смутны час канвертаваўся і ў выжыванне Парка.

Занос яшчэ здаваўся кіраваным.

А ў 2022-м кіраванне страчана

З 24.02 пачалася другая хваля зыходу ІТ-галіны з Беларусі — праз поўнамаштабную вайну ва Украіне, санкцыі, таксічнасць рэгіёна. 

У 2022-2023 некалькі дзясяткаў ІТ-кампаній закрылі/прадалі свой бізнэс і сышлі з краіны. Самыя вядомыя з іх:

• тутэйшыя Flo, Wargaming, Gurtam, Wannaby, OneSoil, Vochi, Verv;
• замежныя WorkFusion, Appodeal, Softeq Development, Arteza, EIS Group, Playrix, SK hynix, Kaseya.

Мяркуючы з даных на сайце Парка, за апошнія паўтара года з ПВТ сышло 100+ кампаній.

Большасць ІТ-кампаній з топ-50 пакуль захавалі бізнэс у Беларусі, але колькасць супрацоўнікаў у офісах у РБ за паўтара года скарацілася ў 1,5-2 разы. Ад лютага 2022 года ІТ-сектар страціў, паводле ацэнак dev.by, не менш за 20% супрацоўнікаў.

Наборы ў ПВТ усё яшчэ ўраджайныя. Але якасць не тая. Знікае прадукт, рынак вяртаецца да бадзішопаў нулявых (і, здаецца, заказчыкі не заўсёды разумеюць, дзе менавіта бадзі-шопяцца), разварочваецца на ўсход. Усё часцей у Парк прымаюць зусім зялёныя кампаніі, якія толькі-толькі зарэгістравалі юрыдычную асобу. Дый адкрытасці стала не хапаць. Наборы/адсевы ў ПВТ у 2022-м праходзяць негалосна, назвы кампаній, якія пайшлі, нібы пад грыфам «сакрэтна». Толькі ў 2023 годзе Парк аднавіў публічныя «рэкламныя кампаніі».

Падатковыя адлічэнні ў 2022-м, паўторымся, усё яшчэ на ўзроўні. А вось экспарт ужо рэзка прасеў. Мінус 22% да папярэдняга года.

ІТ-сектар цяпер цягне ВУП уніз

У 2023 годзе ІТ з драйвера эканомікі ператварыўся ў яе абузу. Унёсак галіны «інфармацыя і сувязь» у ВУП у першым паўгоддзі 2023 года — мінус 1,3%. 

Нешта больш дэталёва зразумець складана. Белстат закрыў даныя пра экспарт і таксама найманне/звальненні ў ІТ, а МПЗ перастаў публікаваць падрабязную інфармацыю пра выплату падаткаў, у тым ліку рэзідэнтамі ПВТ. Нават звестак пра выручку рэзідэнтаў Парка за 2022 год на сайце ПВТ няма (іх агучыў дзяржканал АНТ).

Пункт-2023. Рэарганізацыя ПВТ

Гісторыя ІТ-краіны скончылася (ці ўсё яшчэ будзе?) рэарганізацыяй ПВТ. Указ № 102 стварыў Сакратарыят Назіральнай рады ПВТ і далучыў да яго адміністрацыю ПВТ. Разам са старой юрыдычнай асобай адмерла і пасада Янчэўскага. На змену дырэктару адміністрацыі прыйшоў начальнік Сакратарыята. 

Ва ўказе было яшчэ пра стварэнне кіруючай кампаніі, якая будзе займацца «інтэнсіўным стратэгічным развіццём», але яе пакуль не відаць. Ёсць меркаванне, што яна будзе займацца стварэннем кампаній за мяжой, якія дапамагаюць рэзідэнтам з заказамі ва ўмовах санкцый і праблем з пераказамі.

Калегі паведамляюць, што Янчэўскі ўзначаліў/ць кампанію ў ААЭ, якая будзе спрыяць гэтаму «інтэнсіўнаму стратэгічнаму развіццю» ПВТ. Такая ж кампанія мае з’явіцца або з’явілася ў Венгрыі. У нас няма пацверджанняў гэтаму. 

Але ёсць уражанне, што лёс Парка цяпер залежыць ад іншых людзей.

Што згадваюць удзельнікі падзей. «Гэта была вельмі крутая гісторыя» 

Мы звярнуліся да некалькіх фаўндараў і кіраўнікоў: папрасілі расказаць, якім запомнілі Янчэўскага на пасадзе дырэктара, як ацэньваюць яго ролю ў гісторыі галіны. Вось што яны даслалі.

Кароткая гісторыя беларускага ІТ-цуду. З малюнкамі і адкрытым фіналам

Па тэме

Кароткая гісторыя беларускага ІТ-цуду. З малюнкамі і адкрытым фіналам