Эксперты ААН занепакоеныя практыкай прымусовага псіхіятрычнага лячэння беларускіх палітвязняў
24 красавіка, Позірк. “Моцную занепакоенасць” у сувязі з практыкай прымусовага псіхіятрычнага лячэння палітвязняў у Беларусі выказалі ў заяве 24 красавіка незалежныя эксперты ААН па правах чалавека.
“Мы атрымалі паведамленні аб тым, што з пачатку палітычнага крызісу вакол прэзідэнцкіх выбараў 2020 года прынамсі 33 чалавекі, у тым ліку пяць жанчын, былі адпраўленыя на прымусовае псіхіятрычнае лячэнне праз тое, што яны выказалі нязгоду з уладамі”, — падкрэсліваецца ў заяве.
“Самаму пажылому чалавеку, якога перавялі на такое лячэнне, 77 гадоў”, — паведамляюць эксперты.
Паводле іх ацэнак, такое “вельмі неправамернае пакаранне можа быць прыраўнена да бесчалавечнага або зневажальнага годнасць”. “Мяркуючы па некаторых крымінальных абвінавачваннях, прад’яўленых гэтым людзям, іх пераслед і размяшчэнне ў псіхіятрычныя лякарні, магчыма, з’яўляецца парушэннем грамадзянскіх і палітычных правоў, уключаючы права на свабоду меркаванняў і іх выказвання і права на свабоду мірных сходаў”, — адзначаецца ў дакуменце.
Эксперты звяртаюць увагу, што да прымусовага псіхіятрычнага лячэння прыгаворваюцца палітвязні, якія пераследуюцца за ўдзел у акцыях пратэсту (арт.342 Крымінальнага кодэкса), “абразу прэзідэнта” (арт. 368), “абразу прадстаўніка ўлады” (арт. 369), “тэрарызм” (арт. 289) і “садзейнічанне экстрэмісцкай дзейнасці” (арт. 361).
“Прымусовае псіхіятрычнае лячэнне ўяўляе сабой пагрозу свабодзе перакананняў, паколькі лекавыя прэпараты і электрычныя разрады могуць выкарыстоўвацца для кантролю або запаволення разумовых здольнасцяў. Прымусовае псіхіятрычнае лячэнне — гэта наўпроставы замах на свабоду меркавання, якая з’яўляецца абсалютным правам, якое не падлягае абмежаванню ні пры якіх абставінах”, — адзначаецца ў заяве.
“Працэс, які вядзе да пераводу на прымусовае псіхіятрычнае лячэнне, не адрозніваецца празрыстасцю, і ёсць сур’ёзныя прычыны ўсумніцца ў тым, ці матывуюцца такія пераводы медыцынскімі або палітычнымі меркаваннямі”, — падкрэсліваюць аўтары дакумента. Паводле іх звестак, такія судовыя працэсы праходзяць у закрытым рэжыме.
Заяўляецца, што прыгавораныя да прымусовага лячэння ўтрымліваюцца ў псіхіятрычных лякарнях “пад неабмежаванай уладай галоўнага ўрача без сувязі са знешнім светам”. У адрозненне ад зняволеных у пенітэнцыярных установах, яны “пазбаўленыя волі на нявызначаны тэрмін і не могуць прасіць аб памілаванні ці ўмоўна-датэрміновым вызваленні”.
“Паводле атрыманай інфармацыі, восем чалавек, пераведзеных на прымусовае псіхіятрычнае лячэнне, былі вызваленыя. Па меншай меры 25 іншых застаюцца без сувязі са знешнім светам, і нічога не вядома пра іх лёс і месцазнаходжанне, што выклікае асцярогі аб іх магчымым гвалтоўным знікненні”, — падкрэсліваюць эксперты.
Яны нагадваюць, што рабочая група ААН па адвольных затрыманнях у сваёй практыцы зыходзіць з таго, што недобраахвотнае псіхіятрычнае лячэнне людзей на падставе іх палітычных перакананняў або свабоды выказвання меркавання з’яўляецца грубым парушэннем правоў чалавека і міжнароднага права. “Выкарыстанне псіхіятрычных устаноў у якасці інструмента рэпрэсій не толькі падрывае надзейнасць псіхіятрычнай дапамогі, але і разбурае асноўныя прынцыпы правасуддзя і вяршэнства права, — гаворыцца ў заяве. — Ганебная практыка так званай карнай псіхіятрыі парушае недатыкальнасць чалавечай годнасці, замацаваную ў міжнародных дакументах па правах чалавека”.
“Мы заклікаем беларускія ўлады неадкладна забяспечыць гэтым людзям доступ да адваката па іх выбары і даць ім эфектыўныя сродкі прававой абароны, з дапамогай якіх яны маглі б аспрэчыць сваё пазбаўленне волі”, — заяўляюць эксперты ААН, дадаючы, што яны “звязаліся з урадам Беларусі па гэтым пытанні”.
Заяву падпісалі 20 незалежных экспертаў ААН. У іх ліку — спецыяльны дакладчык па пытаннях аб становішчы ў галіне правоў чалавека ў Беларусі Нільс Муйжніекс, старшыня і члены рабочай групы па гвалтоўных або недобраахвотных знікненнях, рабочай групы па пытаннях аб дыскрымінацыі ў дачыненні да жанчын і дзяўчынак, рабочай групы па адвольных затрыманнях.
Таксама подпісы паставілі спецдакладчыкі па пытаннях аб катаваннях і іншых жорсткіх, бесчалавечных або прыніжаючых годнасць відах абыходжання і пакарання; па пытаннях аб праве на свабоду меркаванняў і іх вольным выражэнні; па пытаннях аб праве на здароўе; па пытаннях аб праве на свабоду мірных сходаў; па абароне правоў чалавека ва ўмовах барацьбы з тэрарызмам.
Як і ва ўсіх дакументах падобнага роду, тлумачыцца, што спецыяльныя дакладчыкі, незалежныя эксперты і рабочыя групы — гэта незалежныя эксперты па правах чалавека, прызначаныя Саветам па правах чалавека ААН. Яны працуюць на добраахвотнай аснове, не з’яўляюцца супрацоўнікамі ААН і не атрымліваюць заробак ў арганізацыі.