Адзін з любімых заняткаў архітэктара беларускага рэжыму, яго сілавога апарата і абслуговага прапагандысцкага апарата — капанне ў чужых ложках. Настойлівасць у высвятленні сэксуальнай арыентацыі апанентаў мяжуе з хваравітай зацыклаванасцю.
Гамафобскі курс, якім кіруецца афіцыйная прапаганда, санкцыянаваны на самым версе. Задача гаворачых галоў на ТБ і аўтараў газетных калонак — звярнуць увагу на “праблему” і “правільна” расставіць акцэнты.
Лакаматывам у гэтым працэсе, зразумела, выступае Аляксандр Лукашэнка, чыя рыторыка адкрыта папахвае савецкім нафталінам. У XXI стагоддзі гэта выглядае настолькі пячорна, што нават не верыцца, што гэта кажа кіраўнік (як ён сам сябе лічыць) дзяржавы ў цэнтры Еўропы.
Напрыклад, 31 сакавіка 2023 года, адказваючы на пытанні дэпутатаў пасля звароту са штогадовым пасланнем народу і парламенту, Лукашэнка закрануў тэму геяў і лесбіянак: “Гэтага ў нашым грамадстве быць не павінна. Я жанчын не абвінавачваю. Што тычыцца геяў, то гэта вычварэнцы, мярзота апошняя”.
Пры гэтым ён звярнуў увагу на тое, што ў органах улады на “вельмі высокім узроўні” дастаткова шмат геяў і працуюць яны добра: “Ні адной адмоўнай характарыстыкі. Дай бог не геям так працаваць, як яны”.
Тым не менш Лукашэнка падкрэсліў, што ніякай прапаганды гэтых “мярзотных, асабліва з пункту гледжання фізічных стасункаў, быць у грамадстве не павінна”.
Аднак былі гады, калі гэтую тэму афіцыйны Мінск не заўважаў, дакладней, не звяртаў на яе ніякай увагі — а менавіта ў часы адлігі ў адносінах з Захадам.
Больш таго, адкрытага гея — на той момант міністра замежных спраў ФРГ Гіда Вестэрвеле Лукашэнка асабіста прымаў у сваім офісе 2 лістапада 2010 года. Той прыязджаў з польскім калегам Радаславам Сікорскім. У Берліна і Варшавы былі канкрэтныя прапановы для Мінска: Беларусь атрымае шанец на збліжэнне з Захадам у выпадку правядзення 19 снежня дэмакратычных выбараў. Але, як вядома, прэзідэнцкая кампанія 2010 года скончылася брутальным разгонам Плошчы, і ўсё вярнулася на кругі свая. А Лукашэнка не прапусціў нагоды ўзгадаць арыентацыю Вестэрвеле.
“Прыязджалі тут вялікія дзеячы — правільнай, няправільнай арыентацыі, — заявіў Лукашэнка ў лютым 2011 года. — І мяне пачалі папракаць, што я асудзіў гэтую “галубятню”. Ну, не падабаюцца мне “блакітныя”, я і сказаў, што не падабаюцца. Бачце вы, міністры асобныя замежных спраў пакрыўдзіліся на мяне”.
“У Германіі гэта магчыма, і ў Польшчы, тады хай гэтым і займаюцца там, а нам сюды гэта не трэба, хоць гэтага дабра і ў нас, на жаль, хапае”, — панаракаў прамоўца.
Праз год, у сакавіку 2012-га, Лукашэнка ўзгадаў Вестэрвеле яшчэ раз: “Што тычыцца <…> не тое ружовага, не тое блакітнага, які там пра дыктатуру крычаў… Пачуўшы гэта, я падумаў: лепш быць дыктатарам, чым “блакітным”.
На думку гісторыка Аляксандра Фрыдмана, Лукашэнка застаўся лектарам савецкага грамадства “Веды“ — “нахапаўся тады стэрэатыпаў і цяпер іх паўтарае”.
Праз гэта, мяркуе гісторык, Лукашэнка на свет глядзіць вельмі вузка: “Усе трэнды, што з’явіліся ў свеце за гады знаходжання яго ва ўладзе, прайшлі міма яго. Ён ізаляваў Беларусь і публічна навязваў ёй сваё ўяўленне”.
Пасля выбараў 2020 года ў дзяржСМІ пачаўся проста росквіт гамафобіі. Ідэя заключалася ў тым, каб звязаць прадстаўнікоў супольнасці ЛГБТК+ з удзельнікамі пратэстаў, якіх улада абвясціла не толькі наркаманамі і прастытуткамі, але і ворагамі народа. Маўляў, яны хацелі прынесці ў Беларусь шкодныя заходнія каштоўнасці. А на Захадзе, як лічаць прапагандысты, жывуць як раз скрозь геі і лесбіянкі.
Вось, да прыкладу, прыдворны палітолаг Пётр Пятроўскі ў газеце адміністрацыі Лукашэнкі “СБ. Беларусь сегодня” 27 сакавіка 2025 года сцвярджаў, што “просты абывацель, які жыве на Захадзе, ужо стаміўся ад незлічоных сацыяльных эксперыментаў. То закрыццё людзей на каранцін у момант пандэміі каранавіруса і прымусовае прышчапленне, то вар’яцкая русафобія і істэрычная мілітарызацыя, якая лямантуе з кожнага праса, то гендарныя і іншыя дзіўныя ЛГБТ-эксперыменты, якія падрываюць традыцыйныя сямейныя каштоўнасці”.
А вось беларускае кіраўніцтва на гэтым фоне, паводле версіі Пятроўскага, “займалася канкрэтнымі справамі, вырашала найважнейшыя надзённыя задачы ў жыцці народа, а не разглагольствавала пра нейкія абстрактныя еўрапейскія каштоўнасці і не ішло па вар’яцкаму ЛГБТ-парадку”.
І ўсё ж “дзіўныя эксперыменты” і “вар’яцкі парадак” глядзяцца цалкам бяскрыўдна, калі параўноўваць іх з меркаваннем цэлага рэдактара аддзела журналісцкіх расследаванняў гэтага выдання Рамана Рудзя. Вось што ён напісаў днём раней: “[Жыхары Захаду] горача ўхвалілі дазвол гаспадароў асобных сацсетак публічна прылічаць прадстаўнікоў ЛГБТ да псіхічна хворых. Яшчэ зусім нядаўна было цяжка ўявіць, што вычварэнца можна свабодна назваць вычварэнцам”.
Не адстае ў сваім “гневе праведным“ ад галоўнай дзяржгазеты краіны і друкаваны орган Мінскага аблвыканкама “Мінская праўда”. Яе аўтар Валерый Байнеў сёлета 19 красавіка выказаў такое меркаванне: “Каб ЗША маглі паўнавартасна кіраваць светам, ім патрэбныя нармальныя людзі. А не амаральныя чалавекападобныя істоты, якіх масава вырошчвалі глабалісты. Гэтым тлумачыцца распачатая ў Штатах барацьба з ЛГБТ-вычварэнствамі і BLM-вывіхам “(рух BLM — Black Lives Matter, “жыцці чорных маюць значэнне”, створаны ў 2013 годзе ў ЗША грамадскі рух супраць расізму і гвалту ў дачыненні да цемнаскурых, перш за ўсё з боку паліцыі; непасрэднай прычынай стала апраўданне патрульнага, які застрэліў 17-гадовага афраамерыканца. — “Позірк”.).
Не прайшло і тыдня, як тут жа з’явіўся яшчэ адзін агрэсіўны опус. На гэты раз Юрый Увараў вырашыў закінуць у грамадства некалькі пытанняў: “Чаму, да прыкладу, трансвестыты маюць права праводзіць дэманстрацыі за пашырэнні сваіх правоў, а прыхільнікі традыцыйных каштоўнасцяў, асуджаючы прапаганду садаміі, аб’яўляюцца экстрэмістамі і ворагамі “свабод”? Больш таго, цяпер вычварэнцы ўсіх масцяў ў заходніх краінах патрабуюць рознага роду прэферэнцыі. Дапусцім, давялі да абсурду паняцце волі і прасоўванне ідэй ЛГБТ ўспрымаюць як нейкі пабочны складнік на шляху да раўнапраўнага грамадства. Але чаму тады, да прыкладу, не прасоўваюць ідэі абароны алкаголікаў? Не выдаюць кожнаму ў дзень скрыню бясплатнага портвейна і не надаюць льготы пры прыёме на працу?”
Ну і, вядома, куды ж без вяршкоў лукашэнкаўскай прапаганды — Грыгорыя Азаронка і Андрэя Мукавозчыка. Абодва скарысталіся гасціннай для такіх нагод трыбунай “СБ. Беларусь сегодня”.
Першы 3 снежня 2024 года вырашыў растлумачыць чытачу, “чаму [заходнія] мужыкі заўсёды любілі нашых жанчын, хацелі ўзяць іх у жонкі”. На думку Азаронка, “у далёкай гісторыі палілі як бы ведзьмаў, дакладней тых, хто вонкава вылучаўся. Вось яны ўсіх прыгожых жанчын папалілі, і засталіся кракадзіліхі тыпу клінтаніхі (Хілары Клінтан, былы дзяржсакратар ЗША, жонка былога прэзідэнта ЗША Біла Клінтана, які разам з ёй наведваў Беларусь у 1994 годзе, яшчэ да прыходу Лукашэнкі. — “Позірк”.), фондэрлялі (Урсула фон дэр Ляен, былы міністр абароны ФРГ, прэзідэнт Еўрапейскай камісіі, маці сямі дзяцей. — “Позірк”.) і іншыя страшныя цёткі з комплексамі, якія ненавідзяць выдатных славянак. Цяпер прасоўваюць усё гэта ЛГБТ і іншую пачварнасць, абы іх мужыкі на нашых жанчын не глядзелі”.
Мукавозчык жа сёлета 7 лютага заявіў, што незалежныя СМІ, якія працавалі ў Беларусі, “усю дарогу<…> прывучалі да заходніх каштоўнасцяў, як прывучаюць да яду па кроплі. Прасоўвалі Балонкаўскую сістэму (наўмысна перакручанае назва Балонскай сістэмы. — “Позірк”.) у адукацыю. Прапіхвалі талерантнасць і мультыкультурнасць у астатнія дзіркі. Рабілі ўсё, каб замяніць беларусам іх уласныя маральна-духоўныя і светапоглядныя апоры на чужыя. На худы канец — каб замяніць асновы на гнілату, на глабальную спажывецкую фемінічна-ЛГБТшную гнілату. А далей яно само паваліцца. Вось, калі коратка, мэта Захаду. Задача англасаксаў. І праца неверагодных (прыніжальная назва праціўнікаў рэжыму, эпітэт выкарыстоўваецца прапагандай пасля яго ўжывання ў прамым сэнсе лідарамі пратэстаў 2020 года ў дачыненні да шараговых удзельнікаў. — “Позірк”.). За чужыя грошы праца”.
Пра тое, што культура ЛГБТК+ “з’яўляецца дэмаграфічнай пагрозай для нашай дзяржавы”, заявіла 5 ліпеня 2023 года ў эфіры тэлеканала СТБ член моладзевага парламента пры Нацыянальным Сходзе Ірына Курдзюк. Гэты тэзіс ледзь не чырвонай ніткай праходзіць ва ўсіх прапагандысцкіх наратывах улады.
Вось толькі дзіўна: супольнасць ЛГБТК+ пад забаронай, свае правы, ідэі, каштоўнасці не рэкламуе, а дзяцей нараджаецца ўсё менш і менш: за апошнія пяць гадоў нараджальнасць у краіне скарацілася на 32,7%, ці амаль на траціну — з 87.602 да 58.938 дзяцей у год. Акрамя таго, у Беларусі, дзе афіцыйна адстойваюць “традыцыйныя сямейныя каштоўнасці”, колькасць новых шлюбаў з 2019 года зменшылася на 26,3%, або больш чым на чвэрць (з 62.744 да 56.044), а колькасць разводаў павялічылася на 1,1% (з 34.470 да 34.866).
У першым дакладзе (выйшаў у лютым 2025 года) створанай у красавіку 2024 года Групы незалежных экспертаў ААН па становішчы ў галіне правоў чалавека ў Беларусі гаворыцца, што ўрад краіны (у міжнароднай практыцы пад урадам разумеецца ўсё кіраўніцтва) “здзейсніў шырокамаштабныя парушэнні правоў чалавека ў дачыненні да грамадзянскага насельніцтва“.
Адзначаецца, што мужчыны і жанчыны, якія знаходзяцца пад вартай, рэгулярна зведвалі катаванні і жорсткае абыходжанне, “уключаючы збіццё, электрашок і пагрозы аб згвалтаванні не толькі зняволеных, але і іх партнёраў“. Як сцвярджаецца, супрацоўнікі праваахоўных органаў праяўлялі відавочную жорсткасць у адносінах да прадстаўнікоў ЛГБТК+, ужываючы фізічны гвалт і прыніжаючыя чалавечую годнасць выразы.
Паводле звестак арганізацыі “Прававая ініцыятыва“, толькі за верасень 2024 года ў Беларусі было затрымана каля 20 прадстаўнікоў супольнасці ЛГБТК+, у тым ліку восем транс-персон. На большасць з іх былі складзеныя адміністрацыйныя пратаколы за “хуліганства“. У дачыненні да дзвюх заведзеныя крымінальныя справы аб “распаўсюдзе парнаграфіі”.
Як адзначалася вышэй, тэму сэксуальных схільнасцяў любяць не толькі прапагандысты, але і сілавікі, якія змушалі затрыманых казаць пра сваю арыентацыю на відэакамеру. Зараз відэазапісаў з затрыманымі ў публічным полі практычна няма, але гэта не значыць, што яны не запісваюцца.
Магчыма, у сістэме дагэтуль памятаюць дзікія развагі былога кіраўніка МУС Ігара Шуневіча. У снежні 2018 года ў эфіры АНТ ён заявіў: “Існуе пэўная катэгорыя грамадзян (прабачце мяне за, можа быць, пэўны слэнг, але гэта мой тэрмін, мая дэфініцыя). Я іх называю дзіравымі. Некаторыя з іх зрабілі сабе адтуліны ў тых месцах, якія прыродай не прадугледжаныя, некаторыя гэтыя адтуліны выкарыстоўваюць не паводле прызначэння, некаторыя — сапраўды дзірка, у адукацыі і ў выхаванні, у інтэлекце, у культуры. Некаторыя гэта ўсё кампілююць. Задача ў іх адна, і мэта ў іх адна — гэта ў чарговы раз бліснуць у СМІ, у інтэрнэце, набраць пэўную колькасць сабачых воклічаў, лайкаў, ну і, натуральна, атрымаць гранты ад сваіх закардонных куратараў, ну і задаволіць сваё хваравітае эга”.
Вызначыўся па тэме яшчэ адзін адыёзны служыцель рэжыму — генеральны сакратар Беларускага таварыства Чырвонага Крыжа, былы дэпутат ПП НС і лекар Дзмітрый Шаўцоў. 18 кастрычніка 2022 года ў эфіры СТБ ён праявіў сябе як прыхільнік карнай медыцыны, заявіўшы, што гомасэксуальнасць — “гэта ўсё ж такі псіхічнае адхіленне і захворванне, таму яго трэба лячыць“. Адзначыўшы, што людзі з “нетрадыцыйнымі каштоўнасцямі” з’яўляюцца членамі грамадства, ён заклікаў іх “не быць агрэсіўнымі”.
Арганізацыя “Журналісты за талерантнасць” рэгулярна праводзіць у беларускіх СМІ маніторынг мовы варожасці па ўразлівых групах, у тым ліку ЛГБТК+. У 2024 годзе прысутнасць некарэктнай рыторыкі ў дачыненні да гэтай супольнасці адсочвалася на працягу дзесяці месяцаў — са студзеня па кастрычнік.
Агулам у поле зроку даследчыкаў трапіла 834 матэрыялы, апублікаваных у 27 СМІ.
“У 2024 годзе нам удалося сабраць дастаткова матэрыялу для параўнання рэпрэзентацыі ЛГБТК-тэматыкі ў беларускіх медыя ў залежнасці ад статусу СМІ — паміж прызнанымі “экстрэмісцкімі” і без гэтага статусу”, — адзначаюць аўтары. Высветлілася, што 96% публікацый “экстрэмісцкіх” рэсурсаў па гэтай тэме карэктныя і толькі 4% утрымліваюць некарэктную лексіку. Толькі ў 2% выпадкаў сустракаюцца праявы мовы варожасці. У той жа час “правільныя” медыя, якія пераважна адлюстроўваюць пазіцыю рэжыму, карэктна прадставілі тэму толькі ў 23% публікацый, некарэктна — у 77%. Праявы мовы варожасці даследчыкі выявілі ў 84% публікацый. Іншымі словамі, з кожных 10 матэрыялаў дзяржСМІ аб ЛГБТК+ нянавісць да гэтай групы распальваюць 8-9.
Як адзначыў у каментары “Позірку” кіраўнік праекта “Журналісты за талерантнасць” Алег Ражкоў, прадстаўнікі ЛГБТК-супольнасці — “ідэальны ўнутраны вораг”. “Яны могуць нарадзіцца ў любой сям’і — яны не адрозніваюцца ад іншых ні паводле колеру скуры, ні паводле мовы. Для ўлады — гэта ідэальны чужынец, якога можна выкарыстоўваць як зброю для расколу грамадства”, — лічыць ён.
Тое, што цяпер робіць прапаганда з падачы ўлады, на думку суразмоўцы, — гэта “спроба змяшаць, да прыкладу, гомасэксуальнасць і педафілію або заафілію”. Так улады хочуць пераканаць беларусаў, што гомасэксуалы вельмі небяспечныя і могуць нанесці шкоду ім і іх дзецям.
Ражкоў таксама згадаў спробы ўлады аб’яднаць прадстаўнікоў ЛГБТК+ са знешнім ворагам, абвясціць іх агентамі Захаду, нібыта “гэта людзі, якім Захад прамыў мазгі”.
“Атрымліваецца, што гэтыя два трыгеры — небяспека для дзяцей і заходні ўплыў — узмацняюць адзін аднаго і працуюць на тое, каб з аднаго боку беларускае грамадства закрывалася ад усіх вакол — акрамя “брацкай” Расіі, а з другога, каб беларусы не маглі аб’ядноўвацца ўнутры краіны”, — перакананы прадстаўнік арганізацыі.
Мова варожасці, патлумачыў ён, — гэта адмаўленне роўнасці ўсіх людзей паміж сабой і распальванне нянавісці да ўразлівай групы. “Гэтая з’ява небяспечная, таму што з яе дапамогай можна падаграваць наша прыроджанае негатыўнае стаўленне да той ці іншай групы. Тое, што як раз робяць беларускія дзяржСМІ — яны мэтанакіравана распальваюць нянавісць у адносінах да пэўных груп насельніцтва”, — падзяліўся назіраннем суразмоўца.
“Тэматыка ЛГБТК+ у беларускай дзяржаўнай прапагандзе — класічны прыклад маніпуляцыі грамадскай свядомасцю праз негатыўны фрэймінг”, — заявіў “Позірку” старэйшы аналітык праекта Media IQ Паўлюк Быкоўскі. (Негатыўны фрэймінг — спосаб падачы інфармацыі для яе негатыўнага ўспрымання. — “Позірк”.).
Паводле слоў эксперта, улада выкарыстоўвае гэтую тэму як шматфункцыянальны інструмент схаванага кіравання паводзінамі аўдыторыі. “Перш за ўсё тут працуе механізм альтэрнатыўнай намінацыі — адны і тыя ж з’явы атрымліваюць розныя назвы ў залежнасці ад мэтаў маніпулятара”, — адзначыў Быкоўскі.
Пры гэтым замест нейтральнай “інфармацыі аб правах ЛГБТК+” выкарыстоўваецца эмацыйна зараджаны фрэйм “прапаганда нетрадыцыйных стасункаў”. Гэта стварае негатыўную рамку ўспрымання яшчэ да знаёмства са зместам.
Як сведчаць маніторынгі Media IQ, беларускі рэжым літаральна імпартуе расійскія “перадавыя напрацоўкі”. У прыватнасці, у снежні 2022 года старшыня Савета Рэспублікі Наталля Качанава прама заявіла, што неабходна ўслед за Расіяй прымаць закон аб забароне “прапаганды ЛГБТ”, уключаючы прыраўноўванне да парнаграфіі інфармацыі аб правах ЛГБТК+.
Улада стварае штучную пагрозу там, дзе яе ніколі не было, “у Беларусі не існуе ніякай “прапаганды ЛГБТ”, але барацьба з неіснуючым ворагам прыносіць палітычныя дывідэнды”, лічыць Быкоўскі.
Асабліва паказальна, паводле яго слоў, выкарыстанне метаду падзелу на “мы” і “яны”. “Нават калі Лукашэнка ў сваім пасланні 2023 года нібыта хваліць геяў, ён адначасова дэгуманізуе іх як “няправільных, штучных, не такіх, як мы”. Гэта класічны прыём канструявання ворага для атрымання ўхвалення дзеянняў аўтарытарнага рэжыму па звужэнні прасторы свабоды ў краіне праз эксплуатацыю стэрэатыпаў носьбітаў кансерватыўных поглядаў”, — тлумачыць аналітык.
Слухаючы апавяданні таго ці іншага прапагандыста, задаешся пытаннем: ці сапраўды ён так думае ці проста “працуе”?
На думку прадстаўніка Media IQ, тут мы маем справу са “складаным спалучэннем свядомага маніпулятыўнага фрэймінгу і скажоных патрыярхальных перакананняў”. Гэта не проста хлусня і не проста памылкі — гэта “сістэмная маніпуляцыя грамадскай свядомасцю”.
З аднаго боку, улада свядома выкарыстоўвае механізмы маніпуляцыі, напрыклад падмену паняццяў. Права грамадзян на свабодны выбар жыццёвага шляху перавызначаецца як “спроба аслабіць дзяржаву”: “Ствараюцца ілжывыя дылемы тыпу “альбо традыцыйная сям’я, альбо разбурэнне нацыі”. Актыўна ўжываецца ўзмацненне негатыўных канатацыі праз такія тэрміны, як “мярзота апошняя” або “вычварэнцы”.
З іншага боку, у аснове ляжаць “глыбока укаранёныя патрыярхальныя ўстаноўкі”. “Асабліва паказальна, як Лукашэнка тлумачыць лесбіянства “недапрацоўкай мужчын” — гэта пазбаўленне жанчын суб’ектнасці, адмова ў праве на самастойны выбар. Тут выяўляецца фундаментальнае гендарнае нераўнапраўе ў мысленні ўлады”, — лічыць аналітык.
“Можна дапусціць, што прапагандысты могуць шчыра верыць у “традыцыйныя каштоўнасці”, але хутчэй за ўсё свядома выкарыстоўваюць маніпулятыўныя метады з апорай на патрыярхальныя стэрэатыпы. Гэта значыць, урываючыся ў спальні беларусаў з указаннем, як правільна жыць, кіруючы рэжым змагаецца не столькі з “нетрадыцыйнымі каштоўнасцямі”, колькі выкарыстоўвае сітуацыю інструментальна, каб падзяляць грамадства на большасць і меншасць, на якую не распаўсюджваюцца агульныя правілы і правы”, — падкрэсліў Быкоўскі.
Сёння “няправільнай” робіцца адна група жыхароў Беларусі, заўтра іншая — нацыянальныя, рэлігійныя меншасці, іншадумцы, “нацыяналісты”, “збеглыя”, “непатрыёты” і г.д. Абмежаванні, якія пачынаюцца з адносна невялікай групы ЛГБТК+, пераносяцца на ўсё грамадства — цяпер пад пагрозай права ўсіх грамадзян прымаць самастойныя рашэнні аб сваім прыватным жыцці.
Ці можа прапаганда істотным чынам паўплываць на грамадскія настроі? На думку Быкоўскага, негатыўны фрэймінг меншасцяў “стварае каскадны эфект уздзеяння — ад індывідуальнага ўспрымання да сістэмных грамадскіх зменаў”.
Тут працуе тое, што даследчыкі называюць рэзанансам рамак — калі пэўныя спосабы падачы інфармацыі пачынаюць здавацца натуральнымі проста таму, што яны знаёмыя, мы да іх прызвычайваемся.
“На псіхалагічным узроўні за сексісцкімі “жартамі” хаваецца вербальны і псіхалагічны гвалт, асабліва небяспечны, калі зыходзіць ад носьбіта сімвалічнай і рэальнай улады, — адзначае Быкоўскі. — Фармуюцца самападмацавальныя цыклы: людзі пачынаюць думаць і казаць у навязаных рамках, што яшчэ больш узмацняе іх уплыў”.
Маніторынг Media IQ паказвае канкрэтныя лічбы палярызацыі: дзяржСМІ даюць толькі 3,01% карэктных згадак уразлівых груп, выкарыстоўваючы пераважна стыгматызуючыю лексіку. Незалежныя медыя паказваюць 6,42% карэктных згадак, але часта наогул пазбягаюць гэтых тым, што таксама гуляе на карысць прапагандзе.
Змена грамадскай свядомасці ў будучыні, у новай Беларусі запатрабуе сістэмнай работы па дэканструкцыі маніпулятыўных фрэймаў і фармаванні навыкаў процідзеяння маніпуляцыі грамадскай свядомасцю. “Найперш неабходна развіваць медыяпісьменнасць і навыкі крытычнага ўспрымання інфармацыі, — лічыць эксперт. — Людзі павінны навучыцца распазнаваць, як падача інфармацыі ўплывае на іх ўспрыманне, як працуюць механізмы маніпуляцыі. Важна, каб паказаць тыя ж падзеі праз розныя рамкі, каб людзі бачылі альтэрнатыўныя перспектывы. Неабходна выцясненне маніпулятыўныя фрэймаў шырокай карцінай свету, заснаванай на правах чалавека. Трэба дэманстраваць сувязь паміж абмежаваннем правоў меншасцяў і пагрозай свабодзе ўсіх”.
Пакуль рэжым Лукашэнкі недвухсэнсоўна дае зразумець, і ў гэтым яму падтакваюць прапагандысты, што зменаў не прадбачыцца, прыемна здзівіла беларуская моладзь.
У сакавіку “Еўрарадыё” са спасылкай на зборнік навуковых прац Белдзяржуніверсітэта паведаміла, што ў рамках даследавання каштоўнасцяў былі апытаныя студэнты БДУ і адной з расійскіх ВНУ. Вялікай розніцы ў поглядах на працу або самарэалізацыю не было, а вось па тэме стаўлення да аднаполых стасункаў і шлюбаў сацыёлагаў чакаў сюрпрыз.
“Сярод расійскіх студэнтаў гэтыя каштоўнасці лічаць дапушчальнымі адпаведна 35% і 32% апытаных. У той жа час нетрадыцыйная сексуальная арыентацыя з’яўляецца прымальнай для 65,1% беларускіх рэспандэнтаў, а 61,5% апытаных лічаць дапушчальным аднаполы шлюб”, — адзначалася ў зборніку.
Прыкметная розніца выявілася і ў гендарных устаноўках. Палова расійскіх студэнтаў пагадзілася, што “мужчына павінен займацца кар’ерай, а жанчына — сямейным агменем”. Сярод беларускай моладзі з такім тэзісам не пагадзіліся 75,8%.
Уласна, падзеі апошніх пяці гадоў (абарона свайго выбару ў 2020 годзе, стаўленне да агрэсіі Крамля супраць Украіны і інш.) наглядна прадэманстравалі розніцу паміж беларускім і расійскім грамадствам. Беларусы абагаўляюць уладу і ва ўсім згаджаюцца з ёй толькі ва ўяўленнях абслуговага прапагандысцкага апарата.
